این ساز متشکل از استوانه کوتاهی از جنس چوب، که قطر دایره ان حدود یک متر و ارتفاع آن 25 تا 30 سانتی متر است و بر دو سطح دایره ای شکل جانبی آن پوست کشیده شده است. بر دو نقطه از بدنه استوانه دو انتهای تسمه ای ثابت شده که نوازنده هنگام نواختن آن را به گردن می اندازد و به این ترتیب دهل در جلوی سینه و شکم او طوری قرار می گیرد که سطوح پوست دار در جوانب راست و چپ واقع شوند.نوازنده در دست راست خود چوبی به شکل عصا و در دست چپش ترکه ای نازک می گیرد و با آنها بر روی سطوح پوستی می کوبد، یا آنکه ترکه را به پوست چپ می چسباند و با عصا به پوست راست می کوبد.
صدای این ساز ارتفاعی نامعین دارد.
دهل، سازی کاملا محلی و همراهی کننده( بیشتر با سرنا) است.
چوبهای دهل را در اصطلاح ترکه و کجک می نامند.
ويژگی های ظاهری و ساختاری دهل كردستان
ساختمان دهل كردستان با دهل هاي نواحي ديگر ايران متفاوت است.در دهل كردستان پوست های طرفين دهل به دور طوقه كشيده نمی شوند و با طناب نيز به بدنه ی دهل بسته نمی شوند بلكه با چسب و ميخ مستقيما بر روي لبه های بدنه نصب و كوبيده می شوند.از اين رو به علت ثابت بودن پوست ها بر روی بدنه و نبودن طناب براي تنظيم كشش پوست ها امكان شل يا سفت كردن پوست و تغيير نسبی صدای دهل وجود ندارد.بدنه ی دهل كردستان تخته ای (ورقه ای چوبی) است كه به صورت استوانه خم شده و لبه های آن بر روی هم قرار گرفته و با ميخ محكم شده است.پوست را چند روز در آب خيس می كنند و با استفاده از آهک و زرنيخ موهای آن را از بين می برند.بعد آن را در آب مي شويند و در آفتاب خشک می كنند.پس از خشک شدن دوباره پوست را خيس می كنند تا نرم شود و آن را بر دهانه ی دهل با چسب و ميخ محكم می كنند.دهل كردستان با تسمه ای چرمی از شانه ی چپ نوازنده آويزان و با دست چپ و بدن او به صورت مايل مهار می شود.
سمت راست دهل با چوبی كه سر آن شبيه عصا است و سمت چپ با تركه ی باريک چوبی به صدا د ر  می آيد. چوب بزرگ دهل كجک يا گوچان (قوچان) نام دارد كه به معنای عصا است.براي درست كردن چوب دهل ،شاخه ی بلندی را چند روز در آب خيس مي كنند و با يک رشته طناب به دور يک درخت يا ستون محكم می بندند.پس از گذشت چند روز آن را باز می كنند و قسمت مناسب را از شاخه جدا می كنند. غالبا نقطه ای از چوب را كه با پوست در تماس است صيقل می دهند تا هنگام برخورد با پوست آسيبی به پوست نرسد.
تركه را نيز پس از آن كه پوستش را تراشيدند با دنبه چرب مي كنند ودر يک سر آن حلقه ای از جنس نخ يا چرم مي گذارند تا انگشت در آن قرار گيرد.
بدنه (كمه) : چوب جوز (گردو).اين چوب به دشواری خم مي شود اما استحكام بيشتری دارد.بدنه از چوب بيد هم ساخته می شود چون اين چوب بهتر خم می شود اما استحكام كمتری دارد.
پوست : هر دو طرف پوست بز. گاه از پوست گوسفند يا گرگ نيز استفاده می شود.
چوب يا مضراب دهل (گوچان) : چوب بناب (زبان گنجشک). اين چوب سبک و قابل انعطاف است و بهتر خم می شود.از چوب درخت های بلوط ،زردآلو و ارس نيز استفاده می كنند.
تركه ی دهل (تول) : چوب گز. اين چوب محكم است و حالت فنری